Page 407 - DIA CHI TUYEN QUANG_PHAN DAU

407
Phêìn thûá ba: LÕCH SÛÃ

dân Tuyên Quang, nhất là đồng bào Kinh từ cuối thế kỷ XIX. Ở các tỉnh đó cũng có
ở tỉnh lỵ còn theo đạo Khổng do được những trường, lớp nhỏ, với 1,2 thầy giáo
học Nho học ở trường có từ thời Nguyễn. và trên dưới 10 học sinh. Đầu thế kỷ XX,
Tuyên Quang cũng du nhập Thiên chúa năm 1905 các Đạo quan binh giải tán nên
giáo từ khi các cha cố đến truyền đạo và việc học hành ở từng tỉnh đều do Nha học
lập đồn điền. Nhiều đồn điền do các cha chính Đông Dương phụ trách. Việc học
cố Tây và Việt thiết lập và mộ nhiều giáo hành ở miền núi chỉ được quan tâm từ năm

dân vùng Thái Bình, Nam Định lên làm ăn 1927. Nha Học chính cũng chú ý đến việc
sinh sống. Tại đây có Tòa giám mục của mỗi dân tộc miền núi có tiếng mẹ đẻ để học
cha Girô. hành. Nhưng rồi lại có chủ trương chung
Về giáo dục, Tuyên Quang cũng song là lấy ngôn ngữ của dân tộc đông nhất làm
song tồn tại hai nền giáo dục: giáo dục ngôn ngữ chính. Mãi cho đến năm 1930, các
truyền thống trong dân gian và nền giáo tỉnh miền núi Bắc Kỳ mới có được 7 trường
dục của chính quyền bảo hộ. Thực ra ở nội trú cho hơn 200 học sinh Tày, Nùng,

miền núi Bắc Kỳ, việc học hành theo chữ Mường. Cũng theo thống kê hiếm hoi được
Quốc ngữ và chữ Pháp đã tự phát ở một số biết thì số lượng học sinh các tỉnh miền núi
tỉnh như Lạng Sơn, Cao Bằng, Bắc Kạn..., Bắc Kỳ năm 1930 như sau :
1

Lô Dân tộc
STT Tỉnh Việt Tày Mường Dao Thái Nùng Hoa Cộng
Lô khác
1 Bắc Kạn 232 924 12 29 54 3 1.251

2 Cao Bằng 689 2.014 7 359 174 75 3.318
3 Hà Giang 55 71 2 2 7 10 147
4 Hải Ninh 586 35 3 165 17 3 809
5 Hòa Bình 136 3 115 1 255

6 Lai Châu 14 59 1 14 1 89
7 Lạng Sơn 591 1.797 1 528 69 9 295
8 Lao Cai 175 109 6 7 566 39 29 403

9 Sơn La 8 365 75 4 3 26 480
10 Tuyên Quang 433 50 1 18 25 537
11 Thái Nguyên 1.047 175 1 23 47 1.293
12 Yên Bái 614 689 21 3 25 26 1.378

Tổng cộng: 4.590 6.290 211 40 12 1 1.110 499 120 12.873

Tuy số học sinh các dân tộc ở Tuyên còn lớn hơn số học sinh các tỉnh rộng lớn
Quang được đi học các trường Pháp - Việt hơn, đông dân hơn như Hà Giang, Hòa

là rất ít - chỉ có 537 em, chiếm tỷ lệ rất nhỏ Bình, Lai Châu, Lạng Sơn, Lào Cai, Sơn La.
trong thanh thiếu niên (dân số toàn tỉnh Nhìn chung dưới thời Pháp thuộc, sự
40.000, thanh thiếu niên thường chiếm 1/4, phát triển kinh tế - xã hội - văn hóa của
tức khoảng 10.000), nhưng con số đó vẫn Tuyên Quang cũng tương tự các tỉnh lân

1. Xem Phan Trọng Báu: Giáo dục Việt Nam thời cận đại, Nxb. Giáo dục, Hà Nội, 2005.