Page 259 - DIA CHI TUYEN QUANG_PHAN DAU
P. 259
259
Phêìn thûá hai: DÊN CÛ - DÊN TÖÅC
được xào với nghệ, gừng; lòng gan lợn, làm các công việc nặng nhọc như chặt cây,
thịt chim được xào khô với lá chanh, hành cuốc đất, cày bừa..., dạy các con trai tìm
và rượu. Thịt hầm là món ưa thích của kiếm nguồn thực phẩm, cách săn bắn, sản
người Dao, thường được hầm cùng với đu xuất và các phong tục, tập quán. Đặc biệt,
đủ, khoai sọ, măng khô... Các món canh chủ gia đình phải tổ chức làm lễ cấp sắc
gồm: canh gà nấu gừng, thịt nạc với miến cho các con trai để đổi tên, ghi nhận sự
dong, xương lợn với bí đao, canh cá, ốc để trưởng thành của người con trai được cấp
cả vỏ chỉ chặt đuôi nấu canh nghệ... Gan, sắc trong cộng đồng người Dao.
mật và thịt lợn nạc được ướp muối nướng Trước kia, chỉ có con trai mới được
trên than hồng. Khi chín, mật được cho đi học chữ Nôm Dao. Tuy vậy, trong sinh
vào rượu để uống. hoạt, sản xuất, vai trò của người vợ cũng
Các loại bánh: bánh chưng, bánh dày, rất quan trọng. Mọi sự chi tiêu, mua sắm,
bánh gio, bánh sừng bò... người chủ gia đình luôn bàn bạc với vợ
Cùng với người Tày, người Dao ở Nà và con lớn. Trong gia đình có sự phân
Hang nổi tiếng với rượu ngô. Để chưng công lao động khá cụ thể, nam giới làm
cất được loại rượu này, ngoài nguyên liệu những việc nặng nhọc như phát rừng làm
chính là ngô thì men lá là yếu tố quyết định. nương, khai phá ruộng, chặt gỗ làm nhà,
Men lá được pha chế từ hơn 20 loại thảo phát triển kinh tế gia đình; còn nữ giới làm
dược như: cây dây nước, trầu rừng, dây những công việc bếp núc, gieo mạ, cấy, gặt
ngọt...; các loại thảo dược được rửa sạch, lúa, quán xuyến gia đình, may vá, dạy dỗ
băm nhỏ, phơi khô, trộn đều, giã nhỏ và con cái...
đem đun. Đợt nước đầu dùng để nhào bột, 2. Dòng họ
nước hai để ngâm gạo (gạo tẻ, không ẩm
mốc). Tuy nhiên, muốn rượu được thơm Người Dao ở Tuyên Quang có rất
ngon, gạo phải được trộn trực tiếp với củ nhiều họ, như: họ Tướng, Đặng, Lý, Bàn,
riềng, rau răm và lá quế đã xay nhỏ. Nhờ Nguyễn, Chu (nhóm Dao Quần trắng); họ
loại men lá này mà rượu ngô Nà Hang trở Dương, Triệu, Bàn, Phan, Phùng (nhóm
nên nổi tiếng và hấp dẫn du khách thập Dao Quần chẹt ); họ Lý, Bàn, Trương, Triệu,
phương. Cùng với rượu ngô, đồng bào Đặng, Nông (nhóm Dao Thanh y); họ Bàn,
còn nấu rượu thóc, ngoài ra người Dao Triệu, Chu, Lý, Đặng (nhóm Dao Tiền); họ
còn có rượu đao, rượu báng... Bàn, Lý, Đặng (nhóm Dao Ô gang)... Mỗi
Nam giới người Dao hút thuốc lào, dòng họ lại có nhiều chi khác nhau, như ở
thường tự trồng, sấy và thái để dùng. Phụ nhóm Dao Quần chẹt có họ Dương, Triệu,
nữ một số ngành Dao ăn trầu. Đặng, Phùng thì họ Dương có Dương Liễu
(dân số ít) và Dương Mộc (dân số nhiều);
III- TỔ CHỨC XÃ HỘI họ Triệu có Triệu Đỏ và Triệu Nhỏ hay còn
gọi là Triệu Mốc và Triệu Xanh; họ Phùng
1. Gia đình có Phùng Miền và Phùng Kẻn; họ Bàn
Gia đình người Dao theo chế độ phụ có Bàn To và Bàn Nhỏ, riêng họ Triệu ở
quyền đa thế hệ, chủ gia đình là nam giới, thôn Nhật Tân, xã Thiện Kế có Triệu Con,
nếu bố chết sớm thì con trai trưởng thay Triệu Mốc, Triệu Xanh... Mỗi dòng họ của
cha làm chủ gia đình. Người chủ gia đình người Dao ở các nhóm khác nhau lại có hệ
có trách nhiệm chỉ đạo sản xuất, trực tiếp thống tên đệm khác nhau, tương ứng với
