Page 134 - DIA CHI TUYEN QUANG
P. 134
Từ điển Tuyên Quang 135
288. CÂY CHO CHẤT NHUỘM Cây củ nâu, mọc hoang nhiều
Nhóm cây cho tanin - chất ở vùng rừng núi. Cây thân dây
nhuộm, tên gọi chung chỉ các loài leo, củ mọc dưới đất, lá mọc đơn
cây cho các chất (chất chiết xuất hình tim hay kép chân vịt dài
từ cây) dùng để thuộc da, cố định 15-20 cm, cuống lá dài, hoa nhỏ
da, chống thối, nhuộm màu thực hầu như đơn tính. Cây sống càng
phẩm (thức ăn), nhuộm vải, hay nhiều năm càng cho nhiều củ, củ
làm thuốc, v.v.. Tanin là chất làm già thường nhẵn đẹp, các củ tập
săn, có tính kháng khuẩn, hòa trung xung quanh gốc, mỗi gốc
tan được trong nước nên có thể có thể cho 50-60 kg củ. Củ nâu
dùng nước để chiết xuất tanin gọt vỏ, rửa sạch, nghiền nhuyễn
từ vỏ, gỗ, lá, rễ và quả cây, công ngâm với nước sạch và phơi nắng
thức thực nghiệm của một tanin sau một thời gian thu được thành
là C H O . phẩm là một loại nước màu hung
52
46
76
đỏ, được đồng bào người dân tộc
Ở Tuyên Quang, một số loại sử dụng để nhuộm vải, sợi. Trong
cây cho chất nhuộm được sử quá trình chế biến củ nâu càng
dụng để nhuộm vải, nhuộm giã kỹ và lọc sạch thì nước nhuộm
màu thực phẩm (xôi, một số loại màu càng có chất lượng. Vải, sợi
bánh, thịt...), như: cây Chàm nhuộm nhiều lần cũng sẽ đẹp và
mèo, cây Củ nâu, Mật mông hoa, bền màu.
cây Cẩm, v.v..
Mật mông hoa (tk. mông hoa,
Cây Chàm mèo (tk. Chàm lá hoa mật mông, lão mông hoa,
to), thuộc họ Ô rô (Acanthaceae), lão mật mông hoa, bọ chó), là
là loại cây nhỏ, cây thân cỏ. Cây loại cây cho chất nhuộm màu
sống lâu năm, cao 40-80 cm, có thực phẩm thuộc họ Bọ chó
khi cây cao đến 2 m. Thân cây (Buddlejaceae). Cây bụi nhỏ,
nhẵn, lá mọc đối, mềm rủ có hình mọc hoang, ưa môi trường nhiều
trái xoan hay bầu dục thon. Hoa ánh sáng, có chiều cao khoảng
màu tím, lam tím. Quả nang dài 2-5 m, phân bố chủ yếu ở vùng
nhẵn, không có lông. Lá và cành núi lẫn đất đá ở độ cao 600-700
thường được đồng bào người Dao, m. Thân, cành non có lông màu
Mông, Tày,... sử dụng để chế biến nâu đỏ hoặc trắng nhạt và nhiều
thành thuốc nhuộm vải, sợi, cho lông tuyến. Lá hình mác thuôn,
màu chàm. mọc đối có chu vi dài 10-15 cm
