Page 356 - Tuyên Quang trong cách mạng tháng Tám

Đó là mế Chiếu, người Tày. Nhà mế có hai con, một anh trai là Tiến, hơn

tôi chừng vài tuổi, một con gái là Mỵ lúc đó mới 15 tuổi, vừa giúp việc mẹ làm
nương, đi rừng, vừa tiếp tục học ở trường bản. Tiến đã thoát ly làm cán bộ ở Hà
Giang, hôm đó tình cờ về thăm nhà biết tin tôi ốm, đã bàn với mế và xuống tận
tỉnh đón tôi lên nghỉ, vì biết rằng chỉ nhắn, tôi sẽ không lên vì không dám phiền

mế. Ngày trước, khi đang công tác căn cứ địa tôi đã được biết và quen thân với
gia đình mế. Có lần đến thăm mế, gặp lúc lên cơn sốt rét, ngoài chiếc chăn sui
dày và nặng chình chịch nhưng vẫn rét rung cả sàn nhà. Mế đã ngồi canh tôi,
bóp trán cho tôi. Nhìn thấy nét mặt lo lắng, thương xót của mế, tôi ứa nước mắt

và nhớ tới mẹ tôi ở vùng địch hậu Thái Bình. Thấy cơn sốt dữ và kéo dài, Mế
dựng tôi dậy, cho tôi uống một bát nước vừa chua vừa cay rát lưỡi. Lạ thay uống
hết bát nước, mồ hôi toả ra như tắm, cơn sốt lui ngay. Sau hỏi ra mới biết Mế đã
cho tôi uống một bát nước ngâm măng chua, dầm thêm mấy quả ớt cùng ngâm

với măng vẫn để sẵn trong ống bương dựng ở góc bếp. Mế nói: Đó là môn thuốc
chữa cảm mạo và sốt rét hiệu nghiệm lắm.
Noọng Mỵ tuy mới 15 nhưng đã có vẻ một người con gái Tày trưởng
thành. Em đẹp như một bông hoa rừng hàm tiếu và rất hồn nhiên. Lúc này cũng

như trước kia mỗi khi đến thăm, tôi dạy em hát những bài ca kháng chiến và bảo
em thêm cách giải những bài toán khó mà thầy giáo ra ở trường. Em hát khá
chuẩn và giọng rất hay. Thật rung động, khi em hạ giọng trầm hẳn xuống với
một câu tiếng Tày trong bài ca chiến thắng Bình Ca: "Pì noọng ơi! Pẩy mừa!"

(anh em ơi, ta về…).
Nhà mế Chiếu ở trên một ngọn đồi cạnh sông Gâm. Nhớ một buổi chiều,
khi đã hết sốt, tôi ngồi trên đồi nhìn ra sông Gâm lúc chiều tà, ánh nắng vàng
rực từ bên kia hắt xuống dòng sông, cảnh đẹp và thật buồn. Đột nhiên, tiếng em

Mỵ ré lên ở sau lưng, thì ra em đi rừng về từ lúc nào đã đứng nấp ở sau tôi một
lúc lâu: "A lúi! Ca Thịnh chứ lườn vớ!" (Ê anh Thịnh nhớ nhà nhé).
Tôi đang ngượng, không biết nói gì thì may có mế Chiếu ở trong nhà bước
ra mắng át đi: "Cái con ranh này, đừng trêu anh Thịnh nữa!".
Trong những ngày nghỉ ở nhà mế Chiếu Xuân Vân, tôi được thấy một cách

kiếm sống mới mà ở miền xuôi không thể có. Đêm đêm khoảng 10 giờ, khi các
gia đình nhà bè vạn chài trên bến Sơn - Đô đã bắt đầu đi ngủ thì giữa sông Gâm
lại xuất hiện một chiếc mảng nhỏ ghép bằng mươi cây nứa. Trên mảng là một
ông già gầy guộc tay giương cao bó đuối cháy rừng rực và cho mảng trôi chầm
chậm. Dưới chân ông là một con cốc đen. Ông lão thả cốc xuống sông cho nó
bơi quanh mảng và ngụp lặn để bắt cá. Thỉnh thoảng lại thấy ông già cúi xuống
lượm con cá mà cốc vừa mò được ngoi lên nộp cho chủ. Ở trên đồi nhìn xuống,

nhiều lúc thấy được cả ánh con cá quẫy dưới ánh đuốc, đang bị kẹp chặt giữa hai
chiếc mỏ dài của con cốc. Thì ra đây là một cách làm ăn. Cốc được ông già nuôi
cho ăn những thức ăn mà nó không sao bỏ được người chủ. Ở cổ con cốc - ông
già đeo vào một chiếc vòng gần khít cổ. Gặp cá con, cốc có thể nuốt ngon lành,

356