Page 484 - DIA CHI TUYEN QUANG
P. 484
Từ điển Tuyên Quang 485
sản của người Tày, có hương vị bún, lá bún, hoặc bún rối. Sợi
ngon, dẻo khá đặc biệt. bún của người Tày to gấp hai ba
Bún xay: gạo ngâm qua 3, 4 lần so với bún của người Kinh, có
ngày đến khi gạo mềm và có mùi độ dai và ngon.
chua. Sau đó đưa gạo đã ngâm vào Đồng bào Tày thường làm bún
máy xay nhuyễn cùng với nước để vào các dịp lễ tết như tết Thanh
tạo thành bột bún dẻo, nhão. minh, tết Đoan ngọ, Rằm tháng 7.
Bột được ủ và chắt bỏ nước 1129. LÀM CAO CHÀM
chua rồi đưa lên bàn ép, xắt
thành quả bột khoảng một cân. Nghề thủ công truyền thống
Đem quả bột luộc qua nước sôi của người Nùng, chế biến cây
sao cho lớp vỏ bột bên ngoài vừa chàm làm thuốc nhuộm.
chín tới để tạo thành lớp vỏ bọc Cao chàm chế biến từ cây
bột sống bên trong. Cho vào cối chàm được bà con trồng trên
giã cho dẻo. Giã xong lại đem nương. Khi thu hoạch về bỏ
nhào cho đến khi bột nhuyễn rồi những lá nhỏ, lá sâu, lá khô,
lại vê thành từng quả bột nhỏ sau đó cho vào thùng nước vôi
vừa với diện tích của khuôn ép ngâm 2, 3 ngày cho chàm thối,
bún. Khuôn bún thường có dạng lá rụng hết thì vớt bỏ cành, bã
ống dài, phía đầu khuôn có một và nước trong, còn lại nước chàm
miếng kim loại đục các lỗ tròn. đặc phía dưới gọi là cao chàm.
Công đoạn vắt bún được thực Khi nhuộm vải, đồng bào lấy cao
hiện bằng cánh tay đòn để nén chàm hòa với nước và các phụ
bột trong khuôn qua các lỗ. Bột gia khác để nhuộm.
chảy đều qua các lỗ khi khuôn
bị vặn, nén, tạo thành sợi bún, Trong quá trình chế biến cao
rơi xuống nồi nước sôi đặt sẵn chàm và nhuộm vải, đồng bào
dưới khuôn. Sợi bún được luộc Nùng quan niệm: muốn có được
chín trong nồi nước sôi khoảng màu vải đẹp, chàm tươi, mịn,
vài ba phút, rồi vớt sang nước bóng, không bị xỉn màu, loang
sạch nguội để sợi bún không bị lổ phải kiêng không cho người lạ
bết dính vào nhau. Cuối cùng là nhìn vào vại ngâm nước chàm,
công đoạn vớt bún trong nồi nước không cho phụ nữ chửa, đẻ nhúng
tráng và dùng tay vắt thành con tay vào thuốc nhuộm.
