Page 249 - DIA CHI TUYEN QUANG
P. 249
250 Từ điển Tuyên Quang
cộng hưởng. Âm thanh đàn môi tùy thuộc vào kích thước quả bầu;
phát ra to, nhỏ, thanh trầm, luyến mặt đàn thường làm bằng gỗ cây
láy tùy theo tâm trạng của người ngô đồng xẻ mỏng khoảng 3 mm,
chơi. Âm sắc của đàn môi thường mặt đàn khoét hai lỗ hình hoa thị
phỏng theo các làn điệu dân ca để thoát âm; ngựa đàn tương đối
Mông. Đàn môi thường được thổi nhỏ đặt trên mặt đàn. Cần đàn
vào lúc đêm khuya thanh vắng vì làm bằng gỗ dâu hoặc gỗ thừng
tiếng phát ra rất nhỏ. mực (loại gỗ không quá rắn, bền,
dai), dài khoảng 90 cm; theo
528. ĐÀN TẦY NHẬY kinh nghiệm dân gian: đường
(cg. đàn đập). Một loại nhạc cụ kính bầu dài 3 nắm tay thì cần
độc đáo của đồng bào dân tộc Pà đàn dài 9 nắm tay là kích thước
Thẻn. Đàn được làm từ một thanh chuẩn; phần dưới cần đàn xuyên
gỗ dài, trên mặt cắm dây sắt. Ở qua bầu vang; phần trên cùng là
giữa thanh gỗ đóng ghim vuông đầu đàn được uốn cong hình lưỡi
góc với một chiếc ghế ở gần đầu liềm hoặc đầu rồng, đầu phượng;
ghế, phần ghế còn lại để dành cho mặt cần đàn trơn, không có phím;
người ngồi. Dùng một chiếc que gõ hốc luồn dây có hai hoặc ba trục
lên sợi dây sắt, dây đập vào mặt dây. Dây đàn làm bằng sợi cước
đàn sẽ phát ra âm thanh. Loại hoặc sợi tơ xe, có hai hoặc ba dây.
đàn này dành riêng cho những Người Tày, Nùng thường sử dụng
người làm nghề thầy cúng. đàn tính có ba dây (còn gọi là tính
then hay đàn then, dùng trong
529. ĐÀN TÍNH
nghi lễ Then); loại đàn tính có hai
(cg. tính tẩu, tinh tẩu, đàn tẩu, dây gọi là tính tẩu, dùng để đệm
tính then, đàn then). Loại nhạc hát và múa.
cụ của người Tày, Nùng, Thái.
Đàn có ba bộ phận chính là bầu 530. ĐÀN XÃ TẮC
vang (bộ phận tăng âm), cần đàn Nơi các vị vua thực hiện nghi
và dây đàn. Bầu vang làm từ lễ thờ cúng, tế Xã thần (Thần
nửa quả bầu khô (chọn giống bầu Đất) và Tắc thần (Thần Nông).
nậm, có độ dày đều, để già, cắt Tại các kinh đô cổ của Việt Nam
bỏ phần gân guốc hình cổ chai, như Hoa Lư (Ninh Bình), Thành
khoét sạch ruột, phơi khô); đường Nhà Hồ (Thanh Hóa), Huế, Hà
kính bầu vang từ 15 đến 25 cm Nội... các triều đại phong kiến
