Page 240 - TQ - Thu do khu giai phong trong CMT8
P. 240
năm 1888 trở về trước, Sơn Dương thuộc về phủ Đoan Hùng,
trấn Sơn Tây. Đầu năm 1888, vua Hàm Nghi ra đạo dụ tách
châu Sơn Dương từ phủ Đoan Hùng, nhập vào thừa tuyên
Tuyên Quang. Đến đầu thế kỷ XX, thực dân Pháp chia Tuyên
Quang thành hai tỉnh là Tuyên Quang và Hà Giang, Sơn
Dương dưới quyền quản lý trực tiếp của tỉnh Tuyên Quang.
Trước Cách mạng Tháng Tám năm 1945, tại huyện Sơn
Dương, sau khi đồn Đăng Châu được giải phóng, đến ngày 16-
3-1945, Phân khu ủy Nguyễn Huệ đã tổ chức mít tinh tại đình
Thanh La (xã Minh Thanh ngày nay), tuyên bố thành lập châu
Tự Do và Ủy ban cách mạng lâm thời cấp châu (châu Tự Do
gồm các xã vùng thượng huyện và một phần của Yên Sơn). Đến
tháng 3-1946, châu Tự Do và châu Kháng Địch (gồm các xã
trung, hạ huyện Sơn Dương và một phần Đoan Hùng, Phù Ninh
(Phú Thọ), Lập Thạch (Vĩnh Phúc)) sáp nhập thành huyện Sơn
Dương. Qua nhiều lần sáp nhập, chia tách tỉnh, đến nay huyện
Sơn Dương là một đơn vị hành chính thuộc tỉnh Tuyên Quang.
Trước hết, khi đề cập về châu Tự Do, chúng ta phải nói về
cuộc khởi nghĩa Thanh La (ngày 10-3-1945), bởi đó là thành
quả, khởi nguồn cho sự ra đời châu Tự Do. Như chúng ta đã
biết, trước khi cuộc khởi nghĩa Thanh La nổ ra và giành thắng
lợi thì phong trào cách mạng tại Sơn Dương đã phát triển một
cách mạnh mẽ, nhất là ở vùng rừng núi, vùng đồng bào dân tộc
thiểu số. Cuối năm 1941, sau khi vượt vòng vây của địch, một tổ
Cứu quốc quân đã bám trụ và gây dựng cơ sở cách mạng mới tại
chân núi Hồng thuộc các xã: Lương Thiện, Tân Trào, Bình Yên,
Minh Thanh, Trung Yên (huyện Sơn Dương) và các vùng xung
quanh, lấy đó là bàn đạp để mở rộng phạm vi hoạt động và xây
dựng căn cứ. Đến cuối năm 1943, đầu năm 1944, phong trào
cách mạng ở vùng thượng huyện Sơn Dương khá vững chắc, ban
242
