Page 1359 - DIA CHI TUYEN QUANG_PHAN DAU
P. 1359
Phêìn thûá baãy: LÛÚÅC CHÑ THAÂNH PHÖË TUYÏN QUANG... 1359
bào và các nghĩa binh Chiêm Hoá đã đứng lính ở Nà Đồn đấu tranh hưởng ứng cuộc
lên đánh giặc phương Bắc, cùng đạo quân binh biến Đô Lương. Đến năm 1942, đầu
của Lý Thường Kiệt góp phần đập tan âm năm 1943, truyền đơn cách mạng đã được
mưu động binh xâm lược nước ta của nhà rải khắp châu lỵ Chiêm Hoá và các xã dọc
Tống. Năm 1789, quân dân Chiêm Hoá đã hai bờ sông Gâm.
cùng quân Tây Sơn chặn đánh cánh quân Tháng 9-1943, tổ B của Đội xung phong
của Tôn Sỹ Nghị, diệt gần 3.000 tên. “Nam Tiến” mang tên Trần Phú, gồm các
Năm 1884, quân Pháp tiến đánh đồng chí Lê Thuỳ, Hồng Sơn (tức Trọng)
Tuyên Quang. Nhằm mục tiêu bóc lột đã đến được với đồng bào dân tộc Dao ở
thuộc địa, Pháp vừa duy trì chế độ thổ ty, Tri Phương. Đến cuối năm 1943, đầu năm
phong kiến tại địa phương, vừa thiết lập 1944, cơ sở Việt Minh đã được xây dựng
một bộ máy cai trị hết sức hà khắc. Chúng ở Tri Phương, Công Bình, Đá Lem, Lũng
chia Chiêm Hoá thành 10 tổng, 40 xã và Quần, Pắc Hóp (xã Linh Phú), ảnh hưởng
17 động Mán với hệ thống chức sắc như: của Việt Minh đã bám rễ trong quần chúng,
Tri châu, Chánh tổng, Lý trưởng, Phó lý, gây tiếng vang lớn trong huyện. Các đội tự
Khán động... Về quân sự, chúng đặt ra vệ được thành lập, sôi nổi luyện tập, trang
các chức Châu đoàn, Bang tá, Tổng đoàn, bị vũ khí, làm nòng cốt và bảo vệ phong
Xã đoàn để chỉ huy lính địa phương và trào cách mạng. Đến đầu năm 1945, việc
lập một loạt các đồn binh ở những vị trí chuẩn bị khởi nghĩa ở Chiêm Hoá hết sức
quan trọng về chính trị, kinh tế và quân khẩn trương.
sự như: Đầm Hồng, Phố Chinh, Đài Thị, Ngày 9-3-1945, Nhật đảo chính Pháp;
huyện lỵ... ở vùng đồng bào Tày, Pháp thực hiện chủ trương của Đảng cùng với
duy trì và lợi dụng các thổ ty để cai trị, các địa phương trong tỉnh, phong trào
bóc lột nhân dân. cách mạng ở Chiêm Hoá dâng lên mạnh
Trước sự bóc lột của thực dân Pháp, mẽ. Ngày 29-3-1945, nhân dân xã Kiên
tháng 3-1913, toàn bộ 235 công nhân ở Nà Đài đã nổi dậy lật đổ chính quyền thực
Đồn (thuộc Đài Thị) đã bãi công đòi tên dân, phong kiến, thành lập chính quyền
chủ Đétsôven phải trả đủ lương tháng. Từ cách mạng. Vừa giải phóng xong Định
năm 1937 đến năm 1940, thông qua hoạt Hoá (tỉnh Thái Nguyên), đơn vị Cứu quốc
động của các cơ sở cách mạng trong đoàn quân do đồng chí Tạ Xuân Thu, Nguyễn
thuyền sắt Tuyên Quang, vùng huyện lỵ, Công Bình, Vũ Anh Sính (tức Vũ Phong)
các xã dọc sông Gâm đã ít nhiều chịu ảnh chỉ huy, khẩn trương tiến về Chiêm Hoá,
hưởng của phong trào cách mạng. hội quân với đơn vị của đồng chí Lê Thuỳ
Sự ra đời của Chi bộ Mỏ Than (ngày tại Phú An (xã Kim Bình), quyết định kế
20-3-1940) và Ban Cán sự đảng tỉnh (tháng hoạch giành chính quyền tại châu lỵ.
10-1940) có tác động quan trọng đối với Chiều tối ngày 9-4-1945, từ thôn Phú
quá trình ra đời và phát triển của phong An (xã Kim Bình), Cứu quốc quân cùng
trào cách mạng tại Chiêm Hoá. Năm nhân dân địa phương bí mật hành quân.
1940, do ảnh hưởng trực tiếp của phong Mờ sáng ngày 10-4-1945, quân khởi nghĩa
trào công nhân mỏ than, công nhân đoàn vượt qua sông Gâm, tiến về châu lỵ. 5 giờ
thuyền sắt chở kẽm ở Đầm Hồng đã rải sáng cùng ngày, quân ta tiến công, đồng
truyền đơn kêu gọi nhân dân chống địch thời kêu gọi binh lính địch ra hàng. Sau 1
khủng bố. Đầu năm 1941, anh em binh giờ chiến đấu, ta hoàn toàn làm chủ châu
