Page 1384 - DIA CHI TUYEN QUANG_PHAN DAU
P. 1384
1384 ĐỊA CHÍ TUYÊN QUANG
Năm 1884, thực dân Pháp chiếm đóng Trong tháng 5 và tháng 6-1945, quân
Tuyên Quang đặt Hàm Yên dưới ách thống và dân Hàm Yên đã phối hợp đập tan 2
trị hà khắc của chúng. Không cam chịu áp cuộc hành quân của địch tại Chợ Bợ (thuộc
bức, bóc lột, những năm cuối thế kỷ XIX, xã Bình Xa) và Cầu Cả (xã Yên Nguyên).
nhân dân Hàm Yên đã đứng trong hàng Ngày 15-8-1945, lực lượng khởi nghĩa
ngũ của quân Đốc Cồ, Đốc Thịnh, Đốc Tìn do Ban phủ Toàn Thắng chỉ huy đã tiến
đánh thực dân Pháp. Tiếp đó, từ năm 1901 vào giải phóng châu lỵ Hàm Yên. Ngày
đến năm 1905, đã tham gia các cuộc khởi 22-8-1945, một cuộc mít tinh lớn được tổ
nghĩa của Triệu Tiến Kiên, Triệu Tài Lộc chức ngay trên phủ đường của đồn Bắc
(người Dao) ở Vĩ Thượng (Bắc Quang - Hà Mục. Thay mặt Uỷ ban lâm thời phủ Toàn
Giang) chống lại chính quyền thuộc địa Thắng, đồng chí Hoàng Xuân đã tuyên bố
bản xứ. xoá bỏ chính quyền của phátxít Nhật và
Từ khi Đảng Cộng sản Việt Nam ra tay sai. Cuộc khởi nghĩa tháng 8-1945 ở
đời, giai đoạn 1939-1944, những cơ sở cách Hàm Yên đã kết thúc thắng lợi.
mạng đầu tiên ở vùng hạ huyện Hàm Yên Tháng 3-1946, Chi bộ Công sở - chi bộ
hình thành và lan rộng khắp các vùng Đảng Cộng sản đầu tiên của Hàm Yên ra
trong huyện. Các tổ chức quần chúng đời, đánh dấu bước phát triển của phong
của Mặt trận Việt Minh như: Thanh niên trào cách mạng địa phương.
Cứu quốc, Phụ nữ Cứu quốc, Phụ lão Cứu Trong kháng chiến chống Pháp, Đảng
quốc... lần lượt ra đời. bộ và nhân dân Hàm Yên đã giúp đỡ, đảm
Đầu năm 1944, các nhóm Việt Minh bảo an toàn tuyệt đối cho các cơ quan
được thành lập tại Đèo Ảng, Khuổi Nhầu, trung ương, cơ sở kháng chiến đóng quân
Pom Chãng, Cốc Chủ, Khuổi Bốc, Mỏ ở huyện: Xưởng sửa chữa điện đài của Bộ
Nghiều, Nặm Lương,... Đến giữa năm Nội vụ, Xí nghiệp TK 75, Xưởng quân giới
1944, các thôn Việt Minh đã hợp lại thành Ngô Gia Khảm ở Minh Hương, Cục quân
một xã Việt Minh lớn chạy dài từ bản giới, Ngân hàng Trung ương ở Trái Cáy -
Loong Coong, Đèo Ảng đến giáp tỉnh Hà Nhân Mục, Binh đoàn pháo 351 ở Nhân
Giang. Phong trào quần chúng ngày càng Mục, Bằng Cốc, Thành Long, cơ quan lãnh
sôi nổi, hệ thống tổ chức ngày càng hoàn đạo của tỉnh Sơn La... Đồng thời, xây dựng
thiện, hướng tới chuẩn bị cho cuộc khởi lực lượng, sẵn sàng đánh địch để bảo vệ
nghĩa giành chính quyền. hành lang giao thông kháng chiến. Ngày
2. Ngày 11-3-1945, phátxít Nhật chiếm 23-10-1947, tại kilômét 27 (đường Tuyên
đóng Hàm Yên. Ngày 15-5-1945, tại xóm Quang - Hà Giang), quân dân Hàm Yên
Pom Chãng, xã Minh Hương (tổng Phù chặn đánh cuộc hành quân của Pháp từ
Loan) diễn ra lễ thành lập đại đội Giải Tuyên Quang lên Chiêm Hoá. Ngày 9 -
phóng quân đầu tiên ở Tuyên Quang. Đầu 11-11-1947, tập kích và đánh chặn cuộc
tháng 6-1945, phủ Toàn Thắng ra đời, gồm rút chạy của địch từ Chiêm Hoá về Tuyên
phần lớn châu Hàm Yên và các xã Vĩnh Quang tại kilômét 24, tiêu diệt sinh lực địch.
Tuy (Bắc Quang - Hà Giang), Thắng Quân Làm tròn sứ mệnh hậu phương căn cứ
(Yên Sơn), Yên Nguyên (Chiêm Hoá), Bình địa, trong 3 tháng đầu năm 1950, huyện
Mục, Chợ Ngọc (Yên Bình - Yên Bái). Uỷ huy động 2.520 người đi dân công; năm
ban lâm thời của phủ được thành lập. 1951 có 6.390 lượt người, đóng góp 142.510
